Livro Tradicional | Sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig

Noong Agosto 1914, naganap ang isang digmaan na nagbukas ng mga pinto sa isang madugong kasaysayan ng sangkatauhan—ang Unang Digmaang Pandaigdig. Isang digmaan na hindi lamang nagbura sa mga hangganan ng mga bansa, kundi pati narin sa hindi mabilang na buhay at pangarap ng mga tao. Sa isang sulat mula sa isang sundalong Pilipino na nakipaglaban para sa isang banyagang bansa, sinabi niya: 'Isang baril at luhang dumadaloy sa lupa ang naging hakbang ng historia—isang hakbang patungo sa hinaharap na puno ng takot, pangarap, at pag-asa.' Ang mga salitang ito ay nagsisilbing paalala sa atin tungkol sa malupit na katotohanan ng digmaan at ng mga sanhi nito.

Upang Pag-isipan: Ano kaya ang mga pangunahing sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig, at paano ito nakaapekto sa ating kasaysayan?

Ang Unang Digmaang Pandaigdig (World War I) ay isa sa mga pinaka-maimpluwensyang pangyayari sa ika-20 siglo. Nagdulot ito ng malawakang pagbabago sa pulitika, ekonomiya, at lipunan sa buong mundo. Sa panahon na ang maraming bansa ay nasa ilalim ng mga makapangyarihang imperyo, ang mga tensyon sa pagitan ng mga bansa ay umusbong at nagbigay-daan sa isang ganap na digmaan. Samakatuwid, importanteng matutunan ang mga sanhi na nag-udyok sa digmaan upang maunawaan natin ang mga dahilan ng mga salungatan sa kasalukuyan.

Isang pangunahing sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig ay ang patuloy na pagtaas ng nasyonalismo. Ang mga bansa ay naging mas makabayan at mas mapagmataas, nagresulta ito sa mga hidwaan at pag-aawayan tungkol sa teritoryo at pagkakakilanlan. Ang mga lahi, kabilang na ang mga Pilipino, ay nagsimulang ipaglaban ang kanilang karapatan at pagkakakilanlan. Sa ating bansa, halimbawa, nagbigay daan ito sa mas malawak na pagnanais ng kalayaan mula sa mga banyagang mananakop.

Isang iba pang mahalagang sanhi ay ang mga alyansa at kasunduan sa pagitan ng mga bansa. Ang mga alyansang ito ay naglayong magbigay ng seguridad, ngunit sa halip, nagpasiklab lamang ng mas malalim na hidwaan. Ang mga kasunduan ay nagbigay ng kumpyansa sa mga bansa na makipagdigma, dahil alam nilang may mga kaalyado silang maasahan. Sa konteksto nito, mauunawaan natin kung paano ang mga naganap na kasunduan at alyansa ay nagbigay-daan sa isang mas malawak na digmaan—isang digmaan na hindi lamang natin nakikita sa ating mga libro kundi isa ring makabagbag-damdaming bahagi ng ating kasaysayan.

Ang Nasyonalismo at ang Pagtaas ng Tension

Noong mga taon bago ang Unang Digmaang Pandaigdig, ang nasyonalismo ay lumakas sa maraming bansa, lalo na sa mga bahagi ng Europa. Ang mga tao ay naging mas makabayan at hinahanap ang kanilang sariling pagkakakilanlan. Halimbawa, sa mga bansa tulad ng Germany at Italy, ang pagtaas ng nasyonalismo ay nagbigay-daan sa mga tao na magkaisa upang labanan ang mga banyagang mananakop. Kasabay nito, ang mga bansang ito ay nagsimulang mamuhay na nasa ilalim ng ideya na ang kanilang bansa ay superior kumpara sa iba, na nagbigay ng maraming tensyon sa relasyon ng mga bansa.

Ang pagtaas ng nasyonalismo ay hindi lamang limitado sa mga malalaking bansa. Sa mga mas maliit na bansa tulad ng Serbia, ang mga tao ay nagsimula ring lumaban para sa kanilang kalayaan at karapatan. Ang pagkakabuo ng mga pangkat tulad ng Black Hand sa Serbia ay nagpalakas ng kanilang layuning ipaglaban ang kanilang soberanya. Ang kanilang nasyonalismong ito ay naging sanhi ng mga alitang nagdulot ng pag-atake laban sa Austria-Hungary, na siyang nag-trigger sa pagsiklab ng digmaan.

Ang diwa ng nasyonalismo ay naging isang puwersa na nag-udyok sa mga tao. Sa ating bansa, marami sa mga Pilipino ang lumaban para sa kanilang karapatan sa sariling pamamahala. Ipinakita nito na ang nasyonalismo ay hindi lamang isang ideya kundi isang damdaming nararamdaman ng mga tao, lalo na sa gitna ng kaigtingan at alitan. Ang pagkakaroon ng pambansang pagkakaisa ay tila naging isang pangarap para sa maraming bansa, na sa kalaunan ay nagdala sa kanila sa digmaan.

Ang mga Alyansa at Kasunduan

Sa mga nakaraang taon bago ang digmaan, ang mga bansa ay nakipag-alyansa upang makamit ang seguridad at proteksyon laban sa banta ng ibang mga bansa. Ang mga alyansang ito, tulad ng Triple Alliance (Germany, Austria-Hungary, at Italy) at Triple Entente (France, Russia, at Britain), ay nagbigay ng kumpyansa sa mga miyembro na makipag-digmaan. Ngunit sa halip na pahupain ang tensyon, ang mga alyansang ito ay nagdulot lamang ng mas malalim na hidwaan sa pagitan ng mga bansa.

Minsan, ang mga alyansa ay nagiging sanhi ng isang chain reaction. Kapag ang isang bansa ay na-atake, ang mga alyado nito ay obligado ring makipagdigma, na nagiging sanhi ng isang mas malawak na digmaan. Isang magandang halimbawa nito ay ang pagpatay kay Archduke Franz Ferdinand ng Austria-Hungary, na naging mitsa ng digmaan. Sa oras na ito, ang mga alyansa ay nag-udyok sa mga bansa na makialam sa labanan, kahit hindi naman sila direktang kasangkot sa insidente.

Mahalaga ring maunawaan na ang mga kasunduan sa pagtutulungan ng mga bansa ay nagbigay ng pagkakaisa, ngunit nagdulot din ito ng takot at pagka-alarma. Ang bawat bansa ay nagtangkang maprotektahan ang sarili laban sa posibilidad ng pag-atake. Sa konteksto ng ating kasaysayan, ang mga alyansa at kasunduan ay nagsilbing mga aral para sa mga susunod na henerasyon, na nagbigay-diin sa kahalagahan ng pakikipag-usap at pag-unawa sa isa't isa upang maiwasan ang mga ganitong alitan.

Imperyalismo at Ang Paghahanap ng Lakas

Ang imperyalismo, o ang pagnanais ng mga bansa na palawakin ang kanilang nasasakupan, ay isa rin sa mga pangunahing sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig. Ang mga malalaking bansa tulad ng Britain, France, at Germany ay nagsimula ng isang pag-uusap sa mga kolonya upang palakasin ang kanilang ekonomiya at impluwensya. Ang labanan para sa mga teritoryo sa Africa at Asia ay nagbigay-diin sa kumpetisyon upang makuha ang mas maraming yaman at likas na yaman, na nagpalala sa tensyon sa pagitan ng mga bansa.

Sa mga panahong iyon, ang mga tao ay nahuhumaling sa ideya na ang pagiging makapangyarihan ng isang bansa ay nakasalalay sa dami ng teritoryo na mayroon ito. Ang mga bansang nakabuo ng malawak na imperyo ay tinuturing na mga tagumpay. Ito ay nagdulot ng kagalit-galit na paghahanap ng mga bagong teritoryo na nag-udyok sa mga bansang tulad ng Germany na maging mas agresibo. Para sa kanila, ang pagkakaroon ng mas maraming lupain ay nagbigay ng prestihiyo at kapangyarihan sa kanilang mga mamamayan.

Gayundin, ang imperyalismo ay nagbigay ng mga hindi pagkakaintindihan sa mga bansa, na naging dahilan ng mga alitan sa teritoryo. Ang pagkakaroon ng mga kolonya ay nagdulot ng pag-aawayan sa mga mapagkukunang yaman, at ang pag-alam ng mga tao sa pagpapanatili ng mga sinakop na bansa ay nagbigay-diin sa pagkakaiba-iba ng lahi at kultura. Ang mga pangarap ng mga bansang mananakop na makamit ang tagumpay ay nagbigay ng matinding mga epekto sa takbo ng kasaysayan, at nagdulot ito ng isang digmaang nagbago ng takbo ng mundo.

Ang Militarismo at Paghahanda para sa Digmaan

Panghuli, ang militarismo o ang pagtaas ng mga pondo at lakas ng militar ng mga bansa ay isa sa mga sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig. Sa mga taong iyon, ang mga bansa ay nag-invest ng malaki sa kanilang mga hukbo at armas, na tila ang digmaan ay hindi na maiiwasan. Ang pagkakaroon ng malalaking hukbo at modernong arsenal na dala ng mga makabagong teknolohiya ay nagbigay ng kumpiyansa sa mga bansa na sila ay handa na sa anumang oras na mangyari ang alitan.

Ang militarismo ay nagdulot din ng tensyon sa mga bansa. Habang ang bawat bansa ay nagtatangkang lumakas militar, ang takot at pagka-alarma ng iba pang mga bansa ay lumalago. Ang mga paglalakbay ng mga barkong pandigma at mga demonstrasyon ng pwersang militar ay nagbigay ng mensahe na ang mga bansa ay hindi natatakot na ipakita ang kanilang armas. Ang pag-aaway sa larangan ng militar ay tila isang paligsahan sa mga bansang naglalaban, at nagbukas ito ng mas malalim na sugat sa ugnayan ng mga estado.

Ang pagkakaroon ng mas mataas na gastusin sa militar ay nag-udyok sa mga bansa na ipagpatuloy ang kanilang mga plano sa digmaan. Ang mga lider ng mga bansa ay nakatuon sa paghahanda at pagpapalakas ng kanilang pwersa, na nagbunsod sa kanila na kalimutan ang diplomasiya at usapang pangkapayapaan. Sa huli, ang militarismo ay naging isa sa mga salik na nagbigay-daan sa pagsiklab ng Unang Digmaang Pandaigdig, na nag-iwan sa atin ng mga aral na dapat nating pagnilayan sa ating paglalakbay upang makamit ang kapayapaan.

Magmuni-muni at Sumagot

• Paano nakakaapekto ang nasyonalismo sa ating identidad bilang mga Pilipino? Ang ating pag-unawa sa nasyonalismo ay mahalaga sa ating pakikibaka para sa ating sariling karapatan at kalayaan.
• Ano ang mga aral na maaari nating makuha mula sa militarismo at mga alyansa? Mahalaga ang diplomasiya at pag-uusap upang maiwasan ang digmaan at alitan sa hinaharap.
• Paano nag-ambag ang imperyalismo sa pag-uugali ng mga bansa? Ang pagnanais ng mga bansa na mas mapalakas pa ang kanilang mga teritoryo ay nagdulot ng mas malalim na hidwaan.
• Paano natin maiaangkop ang mga leksyong ito sa ating kasalukuyan? Sa ating panahon, may mga kasalukuyang tensyon at hidwaan na nagpapaalala sa atin na ang mga aral mula sa kasaysayan ay dapat nating pagnilayan.
• Sa anong paraan tayo maaaring maging mga tagapamayapa sa ating komunidad? Sa pamamagitan ng maayos na komunikasyon at pag-unawa sa isa't isa, maiiwasan natin ang mga hindi pagkakaintindihan.

Pagtatasa ng Iyong Pag-unawa

• Gumawa ng isang paminsang sanaysay tungkol sa epekto ng nasyonalismo sa ating lipunan at paano ito nauugnay sa ating kasaysayan.
• Mag-organisa ng isang debate ukol sa kahalagahan ng mga alyansa sa mga bansa batay sa mga pangyayari sa Unang Digmaang Pandaigdig.
• Lumikha ng isang poster na naglalarawan ng mga epekto ng imperyalismo sa mga bansang nakaranas ng pananakop at paano ito nagbago ng kanilang mga kultura.
• Magsagawa ng isang role-play kung saan ang mga estudyante ay gaganap bilang mga lider ng bansa na nag-desisyon sa mga alyansa at militarismo.
• Bumuo ng isang grupo at talakayin kung paano natin maiaangkop ang mga aral ng Unang Digmaang Pandaigdig sa pagbuo ng isang mapayapang komunidad.

Huling Kaisipan

Sa pagtatapos ng ating paglalakbay sa mga sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig, nawa'y nagbigay ito ng liwanag sa mga komplikadong isyu na nag-udyok sa digmaang ito. Nakita natin kung paano ang nasyonalismo, alyansa, imperyalismo, at militarismo ay nag-ambag sa pagbuo ng isa sa pinakamadugong bahagi ng kasaysayan. Bawat isa sa mga salik na ito ay may kanya-kanyang papel na ginampanan, at ang kanilang mga implikasyon ay patuloy na nararamdaman sa ating kasalukuyan. Mahalaga na ating pagnilayan ang mga aral na ito upang hindi na maulit ang mga pagkakamaling nagdulot ng hindi mabilang na pagdurusa sa tao.

Bilang paghahanda sa ating susunod na Active Lesson, hinihikayat ko kayong bumalik at repasuhin ang mga pangunahing dahilan ng Unang Digmaang Pandaigdig na ating tinalakay. Isipin kung paano kumokonekta ang mga ideyang ito sa ating kasalukuyang kalagayan bilang mga Pilipino at bilang mga mamamayang bahagi ng mas malaking pandaigdigang komunidad. Magdala ng mga tanong at opinyon sa ating talakayan, dahil ang mga ito ay magiging mahalagang bahagi ng ating pag-unawa sa mga isyung pandaigdig. Sa huli, ang ating layunin ay hindi lamang matuto ng nakaraan kundi gamitin ang mga aral na ito upang lumikha ng mas mapayapa at mas maunlad na kinabukasan para sa lahat.